Polikistik Over Sendromu

Bu durum kanda erkeklik hormonlarının(androjenler) yüksekliği,kıllanma,yumurtlama bozukluğu,şişmanlık ve insülin hormonuna direnç ile karakterizedir.Yumurtalardan fazla miktarda androjen salgılanmasının nedeni luteinizan hormon denilen bir hormonun kanda normalden yüksek seviyede bulunmasıdır.

Nedeni tam olarak bilinemese de genetik,hormonal ve çevresel faktörlerin etken olduğu ileri sürülmektedir.

İnsülin hormonunun kanda normalden yüksek olması ve bu hormona karşı vücutta direnç gelişmesi sık rastlanan bulgulardandır.Anormal derecede artan insülin seks hormonlarını bağlayan proteinin azalmasına neden olur.Böylece androjenler kanda serbest kalır ve seviyeleri yükselir.Ayrıca yüksek insülin yumurtalarıda direk olarak uyarır ve yumurtalardan androjen üretiminin artışına,erkeklik hormonu olan testesteronun çok daha aktif bir başka erkeklik hormonu olan dihidrotestesterona dönüşmesine neden olur.

Bu hastalığın olduğu bayanlarda yumurtalarda büyüme ve istiridye kabuğu görünümü olur.Yumurtanın dış tabakası kalınlaşmıştır ve bunun hemen altında çok sayıda milmetrik kistler bulunur.Bunlar ultrasonografik olarak görülebilir.

Polikistik Over Sedromu olan hastalarda adet görememe yada seyrek adet görme,kısırlık,sivilce,kıllanma ve çoğu hastada olduğu gibi şişmanlık görülebilir.Ayrıca ultrasonda çok sayıda her iki yumurtada milimetrik kistlerin görülmesi,kanda androjen hormonların yükselmesi ve LH hormonunun artması hastalığın tanınmasını sağlar.Bununla beraber bu hastaların bazılarında ultrason yapıldığında yumurtalarda büyüme ve kistler izlenmeyebilir.Diğer belirtiler ise genellikle bulunmaktadır.Tam tersine yumurtalarda kistler varken diğer bulgular olmayabilir.Bu bayanlar genellikle hayatlarına normal şekilde devam etmektedir ve benzer şikayetlere sahip değillerdir.

Ultrason yapıldığında genel olarak yumurtaların hacmi artmıştır.Çoğunlukla 10 cm^3 ün üzerindedir.Her bir yumurtada çapı 2-9 mm arasında değişen en az 12 folikül kisti bulunmaktadır.Nadiren bu değişiklikler tek yumurtayla da sınırlı olabilmektedir.Ayrıca renkli doppler ultrasonografi yapılırsa yumurta damarlarında kan akımı artmış,rahim damarlarında ise azalmış olarak saptanabilir.Rahime giden kan akımının azalmasının bu hastalarda düşüklere neden olabileceği ileri sürülmektedir.
Tedavi

Diyet ve düzenli egzersizle ideal vücut kilosunu sağlamak çok önemlidir.Eğer hasta çocuk istemiyorsa doğum kontrol hapları kullanılabilir.Bu haplar yumurtaların çalışmasını azaltarak androjen üretimini azaltırlar.Seks hormonu bağlayıcı proteinin yapımını arttırarak dolaşımdaki serbest androjenlerin proteine bağlanmasını ve kan seviyelerinin azalmasını sağlarlar.Böylece kıllanmayı azaltırlar.

Tedavide yumurtlamayı arttıran insülin direncini azaltan hipoglisemik ilaçlar(şeker düşürücü ilaçlar) ‘da kullanılabilir.Metformin bunların en iyi bilinenidir.Metformin LH hormonunun kan seviyesini azaltır ve adetlerin normale dönmesine yardımcı olur.

Kıllanma için androjen seviyelerini azaltan ilaçlar kullanılabilir.Spironolakton,finasterid bunlardan en çok kullanılanlarıdır.
Eğer hasta çocuk olmamasından şikayetçiyse yumurtlamayı uyarıcı ilaçlarla kısırlık tedavisi başlanabilir.

Adet düzensizliği uzun süredir olan ve seyrek adet gören bayanlarda rahim kanseri(endometrium kanseri) riski artacağından doğum kontrol haplaının kullanımı yada aylık 10-14 gün süreyle progesteron haplarının kullanımı doğru olacaktır.Ayrıca bu tip hastalardan rahim iç tabakasından(endometrium) örnek alınmalı ve patolojik olarak incelenmelidir.

Op.Dr.Cihangir EFE